ترام چیست؟
آیا تاکنون به این موضوع فکر کرده‌اید که دلیل وضوح و ظرافت تصویر روی چاپ‌های رنگی چه چیزی است؟ واژه «ترام» پاسخ این سوال است. ممکن است بپرسید «ترام چیست». به بیان ساده ترام عنصری ضروری در انواع روش‌های چاپ است. به این معنا که در ثبت تصاویر یا نوشته‌های رنگی یا تناژهای خاکستری، وجود ترام ضروری است تا چاپ تصویر رنگی از لطافت و وضوح خوبی برخوردار باشد.
اگر نقطه‌ای از یک تصویر را به نقاط کوچکتری تقسیم کنیم از صفر تا صد درصدهای خاکستری حاصل می‌شود. صفر همان رنگ سفید کاغذ و صد رنگ مرکب است. بنابراین هر چه درصد سفیدی کاغذ کمتر باشد بیننده درصد بیشتری از رنگ خاکستری را مشاهده می‌کند. در ادامه به طور مفصل توضیح می‌دهیم که ترام چیست و چه نقشی در انواع چاپ رنگی از جمله چاپ تراکت دارد. تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
ترام چیست؟
ترام کوچکترین واحد قابل تشخیص در تصاویر اســت و می‌توان آن را روی تصاویر چاپ شده دید. می‌توان ترام‌ها را به گــره‌ها در تار و پود بافت قالی تشبیه کرد که باعث دیده شدن تصاویر می‌شوند. به بیان دیگر در تصاویر سیاه و سفید بازنمایی سایه روشن‌های خاکستری رنگ با چاپ نمودن تعدادی از نقاط کوچک و بزرگ صورت می‌پذیرد. این نقاط دارای فواصل منظم در ساختار شبکه‌ای کنار یکدیگر قرار می‌گیرند که به شبکه ترام یا ترام نامیده می‌شود.
اگر با ذره بین یک قطعه عکس و یک تصویر را از نزدیک مشاهده کنید به راحتی متوجه تفاوت موجود در ساختار عکس و قطعه چاپی خواهید شد. به این صورت که در عکس هرگز شاهد نقاط کوچک تشکیل دهنده تصویر اصلی نخواهید بود. این درحالیست که در یک تصویر چاپی مانند تصویر روی یک کارت ویزیت به آسانی نقاط کوچکی را مشاهده می‌کنید که با یک نظم خاص در کنار همدیگر قرار گرفته و رنگ خاکستری سایه و روشن داری را ایجاد کرده‌اند و در آخر باعث تشکیل تصویر می‌شوند.
می‌توان گفت یکی از بهترین روش‌های تشخیص نوع چاپ و مشکلات بالقوه اثر چاپی، آشنایی با ترام است.
به طور خلاصه ترام بخش مهمی در چاپ به شمار می‌رود که باعث همنشینی درست رنگ‌های اصلی CMYK در کنار یکدیگر می‌شود.
ترام چه نقشی در چاپ دارد؟
همانطور که گفته شد استفاده از اشکال مختلف ترام در چاپ باعث وضوح و ظرافت تصویر می‌شود. برای مثال از ترام‌های ظریف برای چاپ سربرگ (کاغذ با کیفیت بالا) استفاده می‌شود. در حالی که برای کاغذهای خشن از ترام‌های بزرگ استفاده می‌شود.
اشکال مختلف ترام و موارد استفاده از آن
شکل ترام موردی است که بسیار کم به آن توجه می‌شود. طراح پس از طراحی تصویر، آن را برای چاپ روی زینک به چاپخانه ارسال می‌کند. اگرچه او فیلم و زینک را بررسی و کنترل می‌کند اما هرگز به شکل ترام دقت نمی‌کند. به یاد داشته باشید که اشکال مختلف ترام(دایره، بیضی، مربع، فانتزی و …) استفاده‌های گوناگونی دارند. به این معنا که هر شکل ترام برای شکل منحصر به فردی از چاپ استفاده می‌شود. طراح و ناظر چاپ حتما باید به شکل ترام توجه نمایند. به عنوان مثال در چاپ افست از ترام مربعی شکل استفاده می‌شود چرا که این ترام واضح‌تر مشاهده می‌شود. این در حالیست که از ترام بیضی شکل به دلیل حضور در محدوده Midtone به دلیل ظرافت منحصر به فرد آن در چاپ تصاویر پرتره استفاده می‌شود. از سایر ترام‌ها نیز معمولا در چاپ هلیوگراور و … استفاده می‌شود.
به عنوان مثال در صورت دقت به ترام‌های چاپ افست روی زینک می‌بینید که در نقاط تیره، ترام‌ها بزرگ‌تر و در نقاط روشن، ترام‌ها کوچک‌تر می‌شوند. این در حالیست که در چاپ هلیوگراور سایز ترام‌ها در تمام سیلندر هیلو یکسان است و میزان تاریک و روشنی طرح از طریق تغییر میزان گودی ترام‌ها انجام می‌شود. در نتیجه شکل ترام در چاپ‌های مختلف، گوناگون است.
از نظر شکل ترام‌ها به ۴ دسته زیر تقسیم می‌شوند:
- ترام منظم: فاصله میان نقاط مساوی و نقاط شکل یکسانی دارند. اما اندازه نقاط متفاوت است.
- ترام غیر منظم ۱: فاصله میان نقاط برابر نیست. اما نقاط دارای سایز یکسان و هم شکل هستند.
- ترام غیر منظم ۲: فاصله میان نقاط برابر نیست. نقاط دارای سایز متغیر می‌باشند. اما آنها از شکلی مشابه برخوردارند.
- ترام غیر منظم ۳: فاصله میان نقاط برابر نیست. سایز نقاط متغیر و آنها غیر هم شکل هستند.
زاویه ترام
برای درست قرار گرفتن رنگ‌ها بر روی هم و همچنین نمایش درست یک عکس باید تراکم‌گذاری انجام داد. ترام‌ها باید در زاویه‌های متفاوت و مناسبی نسبت به یکدیگر قرار گرفته شوند تا تصویر به درستی به نمایش درآید. می‌دانید که برای چاپ تصاویر از رنگ‌های CMYK استفاده می‌شود. حال تصور کنید که یک تصویر با زاویه ترام یکسانی از هر رنگ ایجاد شود، اینجاست که تصویر شما بعد از چاپ زیبایی خاصی ندارد. در نتیجه داشتن زاویه‌های مختلف و مناسب در ترام بسیار اهمیت دارد.
بینایی انسان در زاویه ۴۵ درجه دارای کمترین دید و در زاویه صفر یا ۹۰ درجه دارای بیشتر دید می‌باشد. برای اینکه این موضوع را بهتر درک کنید یک مثال در مورد اشکال مختلف می‌آوریم. مثلا لوزی که قطرهای آن زاویه ۹۰ درجه با یکدیگر دارند، راحت‌تر از مربع که قطرهای آن با یکدیگر زاویه ۴۵ درجه می‌سازند، دیده می‌شود.
لازم به ذکر است که اگر اختلاف زاویه بین دو ترام از ۳۰ درجه کمتر باشد حالت پیچازی در تصویر به وجود می‌آید که نوع خاصی از چاپ است. در این حالت دیگر خبری از لطافت‌های رنگی نیست و شکلی متفاوت و پیچیده خواهید داشت.
حال باید با توجه به تمامی این اطلاعات زاویه ترام مناسبی را برای هر رنگ از CMYK انتخاب نمایید. زاویه‌های ترام استاندارد در چاپ افست به صورت K=۴۵، Y=۰، M=۷۵ و C=۱۵ می‌باشد.
رنگ مشکی بیشتر از سایر رنگ‌ها دیده می‌شود به همین دلیل در زاویه ۴۵ درجه قرار می‌گیرد تا کمترین دید را داشته باشد. همچنین رنگ زرد که بسیار کم‌رنگ است با زاویه صفر یا ۹۰ درجه، بیشترین دید را خواهد داشت. در این حالت حداقل اختلاف زاویه دو ترام CMYK رعایت می‌شود.
حال ممکن است بگویید که رنگ زرد با دو رنگ C و M دارای اختلاف زاویه ۱۵ درجه‌ای است که باید بگوییم کم‌رنگ بودن رنگ زرد مشکلی از جهت پیچازی ایجاد نخواهد کرد.
در چاپ افست رول زاویه‌ها کمی تغییر پیدا می‌کند یعنی C=۷۵ ،M=۴۵ ،Y=۰ ،K=۱۵ خواهد بود.
دقت ترام
دقت ترام یا (Screen Ruling (Screen Resolution در حقیقت همان ریز بودن یا درشت بودن ترام می‌باشد که بر حسب خط بر سانتی‌متر (Lcm) یا خط بر اینچ (LPI) محاسبه می‌شود. هر چه LPI در دقت ترام بیشتر باشد، تعداد خطوط بیشتری در یک اینچ جای خواهد گرفت و برعکس، یعنی میزان LPI کمتر برابر است با ترام درشت‌تر. لازم به ذکر است که کار با ترام‌های درشت بسیار ساده‌تر از ترام‌های ریز می‌باشد اما باید توجه کنید که جزئیات تصاویر با ترام‌های درشت دیده نخواهد شد.
در چاپ افست LPI بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ می‌باشد اما انتخاب دقت ترام به موارد مختلفی وابسته است. این موارد شامل نوع کاغذ مورد استفاده برای چاپ، نوع دستگاه و مرکب چاپ و … می‌باشد. در نتیجه هر چه دقت ترام افزایش پیدا کند خروجی کار بهتر خواهد بود اما ممکن است ماشین چاپ نتواند این وضوح را بر روی کاغذ منتقل کند.
باید بدانید که نوع کاغذ برای چاپ و همچنین میزان جذب رنگ آن کاملا متفاوت می‌باشد. برای مثال در چاپ سیلک اسکرین به دلیل دقت پایین در کار، ترام تصویر درشت انتخاب می‌شود.
تشخیص ترام و خصوصیات آن
حال که با مفهوم «ترام چیست» آشنا شدید باید بتوانید با استفاده از لوپ یا ذره‌بین چاپ، ترام را تشخیص دهید. برای تشخیص ترام باید لوپ را بر روی تصاویر ۴ رنگ قرار دهید. اگر سطح تصویر به صورت کامل پر از رنگ است که تن پلات نام دارد اما اگر نقاط رنگی بسیار زیادی می‌بینید که زاویه‌های مختلفی دارند و در بین این نقاط سفید رنگ وجود دارد، در حال تماشای CMYK هستید.
حال روش اصلی تشخیص ترام را بررسی می‌کنیم. زمانی که لوپ را به حاشیه‌های کناری تصویری نزدیک می‌کنید و روی آن تصویر حرکت می‌دهید، به ترامی خواهید رسید که به صورت کامل شطرنجی است.
ترام سوزنی
ترام سوزنی که اخیرا ساخته شده است، دقیق‌تر از ترام AM می‌باشد و جزئیات بیشتری از تصاویر را نشان می‌دهد. در ترام AM فاصله‌ها یکسان است اما در ترام FM اندازه خود ترام‌ها ریزتر و فاصله آنها نیز متفاوت می‌باشد.
چاقي يا لاغري ترام در چاپ
در زمان نوردهی به لوح چاپی و انتقال ترام‌ها از فیلم به لوح اندازه ترام‌ها ممکن است تغییر کند که به آن چاقی ترام یا تقویت ترام می‌گویند. چاقی ترام کیفیت چاپ را کاهش می‌دهد. برای کاهش میزان چاقی ترام باید به زمان نوردهی، میزان آن و استفاده درست از محلول چاپ دقت کرد. در ماشین‌های چاپ نیز این اتفاق می‌افتد. زمانی که می‌خواهید ترام را از لوح چاپی به لاستیک چاپ و از لاستیک به کاغذ منتقل کنید ممکن است چاقی ترام به وجود آید. در این حالت باید فشار سیلندرهای ماشین چاپ و مقدار مرکب‌دهی ماشین را تنظیم کنید.
امروزه با استفاده از کامپیوتر ترام‌های گرد و بیضی نیز به وجود می‌آید که می‌توان با دانه بندی خوب چاقی ترام را کاهش داد.
باید بگوییم که لاغری ترام ممکن نیست و این پلیت است که ضعیف و لاغر می‌شود که نتیجه آن لاغری ترام می‌باشد.
ویژگی‌های ترام گذاری AM
ترامگذاری به روش AM دارای ۴ ویژگی می‌باشد که عبارتند از:
- شكل ترام
- درصد ترام
- فراواني ترام
- زاويه ترام
درصد ترام چیست
همانطور که ذکر شد در یک تصویر نقاط ترام دارای شکل و اندازه‌های مختلف می‌باشند که سبب ایجاد روشنی و تیرگی (سایه روشن) در تصویر می‌شوند. در بخش‌های روشن تصویر، ترام کوچک‌تر و فواصل بزرگ‌تر است. این در حالیست که در بخش‌های تیره نقاط ترام بزرگ‌تر شده و درصد سیاهی بیشتر می‌شود. در نتیجه درصد ترام به مقدار سیاهی در هر بخش از تصویر گفته می‌شود.
براي چاپ روزنامه چه شكل ترامي مناسب‌تر است؟
برای چاپ روزنامه از چاپ افست استفاده می‌شود. از طرفی به دلیل اینکه در چاپ روزنامه معمولا مشكل چاقي ترام به وجود می‌آید بهتر است از ترام‌های دايره‌ایاستفاده شود.
فراوانی ترام چیست؟
منظور از فراواني ترام، تعداد ترام‌های موجود در واحد طول است که با واحد خط بر سانتيمتر یا خط بر اينچ نشان داده می‌شود.
ترامگذاری FM بر چه مبنايي استوار است؟
در تکنولوژی ترامگذاری FM جهت توزیع رنگ‌ها از زاویه‌ها و الگوهای هم شکل استفاده نمی‌شود. در ایــن مدل ترام گذاری نحوه قرار گرفتن نقاط هافتون به شکل کاملا تصادفی انجام می‌شود. از این رو این مدل ترامگذاری با نام ترام گذاری منظم شده بر اساس فرکانس نیز می‌شناسند. در ترام‌گذاري FM سایز تمامی نقاط برابر اما وضعیت و محل آنها متغیر است.
نتیجه گیری
در این مقاله دانستیم ترام چیست و چه نقش مهمی در در ایجاد تصاویر با وضوح بالا دارد. از همین رو پیشنهاد می‌کنیم برای انجام امور چاپی خود به سراغ افراد حرفه‌ایی بروید تا خروجی مطلوبی دریافت کنید. در واقع علاوه بر استفاده از دستگاه‌های مدرن، برخورداری از دانش بکارگیری دستگاه‌ها و سطح دانش فنی مجری چاپ نیز بسیار اهمیت دارد.
سوالات متداول
۱. دوتایی شدن ترام چیست؟
در صورتی که لاستیک ماشین چاپ شل بسته شود ترام دوتایی می‌شود. یعنی نقاط ترام دو بار بر روی کاغذ چاپ می‌شوند.
۲. لجنی شدن ترام چیست؟
اگر در قسمتی از تصویر مرکب به صورت بور و در قسمتی دیگر مرکب زنده باشد، می‌گوییم ترام لجنی شده است. به لجنی شدن ترام، حالت ابر و بادی نیز گفته می‌شود.
۳. سایه آوردن ترام چیست؟
اگر ترامی بر روی لاستیک چاپ مانده باشد، در صورت تنظیم بودن در چاپ بعدی سر جای خود چاپ خواهد شد وگرنه بر روی چاپ سایه می‌زند که به آن سایه آوردن ترام می‌گوییم.
۴. کشیدگی ترام چیست؟
اگر ترام به شکل بیضی درآید می‌گوییم ترام دچار کشیدگی شده است. در صورتی که به شکل افقی کشیده شود، کشیدگی افقی و در غیر این صورت کشیدگی عمودی خواهد بود.
۵. عوامل کشیدگی ترام چه چیزهایی هستند؟
از عوامل کشیدگی ترام می‌توان به تراز نبودن لاستیک، وجود رطوبت هوا و فیلتر نبودن سرپنجه‌ها اشاره کرد.