چاپ کتاب به چه صورت انجام میشود؟
یار مهربان را که همه می‌شناسیم! بله “کتاب” که می‌توان آن را بهترین وسیله برای اشتراک گذاری دانش، تجربیات افراد در زمینه‌های مختلف و گاه بیان احساسات کاربرد دارد. تمامی کتاب‌ها از مرحله‌ی چاپ کتاب عبور کرده‌اند و به دست مخاطبان رسیده‌اند. این کتاب‌ها هستند که چاپ آن‌ها نه تنها نقش یک رزومه‌ی قوی را در تحصیلات فرد بازی می‌کند بلکه نام مولف و مترجم خود را همیشه زنده می‌دارد. در این مقاله قصد داریم در مورد چاپ کتاب و روند اجرای آن صحبت کنیم، با ما همراه باشید.
برای چاپ کتاب چه اقداماتی باید انجام داد؟
هر کتاب برای اینکه به دست مخاطبانش برسد نیاز به گذر از یک سری اقدامات را خواهد داشت مثل هر فرآیند دیگری همچون: تولید پاکت اداری. چاپ کردن کتاب نقش موثری در اعتبار حرفه‌ای که مشغول آن هستید، بازی می‌کند و نشان دهنده‌ی موفقیت شما خواهد بود. اما این تنها کارکرد کتاب نیست، بلکه راه مناسبی برای بیان تجربیات و احساسات افراد محسوب میشود؛ بنابراین، هدف از چاپ کردن کتاب را می‌توان از ابتدایی ترین نکات برای چاپ دانست. با تعیین هدف از نشر کتاب و زمانی که کتاب نوشته شد نباید انتظار چاپ مستقیم آن را داشت بلکه نیاز است برای چاپ شدن مراحلی را سپری کند. اقدام دیگری که باید پس از نوشتن کتاب صورت گیرد، بررسی کردن آن از لحاظ نگارشی و برخی اصول و دستورالعمل ویرایشی است که باید رعایت گردد تا پس از آن از فیلتر ویراستاری کتاب عبور کند. تا اینجا کتاب از لحاظ نگارشی و علمی ویرایش شده است، اکنون نوبت به صفحه آرایی می‌رسد تا به صفحات نظم بدهد و باعث طرح بندی مطالب کتاب گردد. شاید بدانید که امکان چاپ شدن کتاب بدون صفحه آرایی وجود نخواهد داشت! همچنان در مطالعه‌ی این مقاله با ما همراه باشید، چرا که در قسمت‌های بعدی فرآیندهایی که برای چاپ کردن کتاب نیاز است را مرور خواهیم کرد.
مراحل چاپ کتاب به چه صورت است؟
کتابی که توسط هر شخص چاپ میشود به دلیل اعتبار زیادی که برای او به ارمغان می‌آورد، ارزش این را دارد که برخی از سختی‌های چاپ کردن کتاب را برعهده بگیرد. در این بخش می‌خواهیم مراحلی که برای چاپ هر کتاب لازم است را با هم مرور کنیم. این مراحل عبارتند از:
مرحله اول: آماده سازی محتوای کتاب
همانطور که از عنوان این مرحله مشخص است در آماده سازی محتوای کتاب باید نویسنده یا مترجم محتوای کتاب را آماده کند. محتوا می‌تواند در قالب و با مضامین خاطره، دست نوشته، شعر و یا داستان و همچنین کتاب علمی باشد. البته موارد مذکور در صورتی است که شخص اقدام به نوشتن کتاب کند اما برای تالیف و ترجمه نیز این مراحل صدق خواهند کرد.
مرحله دوم: آماده سازی اولیه کتاب
برطرف سازی غلط‌های املایی و نگارشی و همچنین ویراستاری محتوای نوشته شده در این مرحله جای خواهد گرفت. علاوه بر موارد گفته شده صفحه آرایی و طرح بندی متون نیز باید در مرحله‌ی آماده سازی اولیه انجام پذیرد. خروجی این مرحله فایل نوشتاری کتاب بدون هیچ غلط املایی و نگارشی خواهد بود.
مرحله سوم: دریافت شابک (ISBN)
شماره استاندارد بین المللی کتاب یا به اختصار شابک مرحله‌ی سومی است که برای چاپ کتاب باید انجام شود. اگر با شابک آشنایی ندارید باید بگوییم که شابک که از خانه کتاب دریافت میشود، یک کد ۱۰ الی ۱۳ رقمی می‌باشد که در هنگام چاپ به کتاب‌ها اختصاص خواهد گرفت و تا پایان عمر کتاب این شابک به آن اختصاص خواهد داشت.
مرحله چهارم: دریافت فیپا
فهرست نويسي پيش از انتشار یا به اختصار فیپا از جمله اطلاعاتی است که در پشت صفحه عنوان کتاب درج می‌گردد. کتابخانه ملی و یا اداره كل پردازش و سازماندهي سازمان اسناد مسئولیت صادر کردن فیپا را بر عهده دارند و کسانی که در صدد دریافت فیپا هستند باید برای دریافت فیپا به کتابخانه ملی مراجعه کنند، را که فیپا که شامل شابک، فایل آن در سی دی، پرینت کتاب و در نهایت فرم تکمیل شده درخواست فهرست نویسی است، به کتابخانه‌ی ملی ارسال می‌گردد.
مرحله پنجم: دریافت مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
مرحله مهمی که پیش روی هر فرآیند کتابی وجود دارد، دریافت مجوزهای لازم از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌باشد. برای گرفتن مجوز از این ارگان باید اطلاعات مربوط به فیپا، پرینت کتاب به همراه فایل آن در قالب سی دی و همچنین شابک به همراه طرح رنگی جلد به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ارسال شود تا مجوز خود را در بازه‌ی زمانی یک هفته تا 4 ماه دریافت کنند. ناگفته نماند که این مجوز با نوع کتابی که باید چاپ شود بستگی دارد.
مرحله ششم: چاپ و صحافی
در صورتی که مراحل فوق با موفقیت صورت پذیرد، نیاز است که کتاب برای چاپ به چاپ‌خانه ارسال شود. زمانی که کتاب از هر هر لحاظی آماده چاپ شدن بود، چاپ می‌گردد و صحافی آن انجام میشود. از آنجایی که مسئولیت این امر بر عهده‌ی خود ناشر است به طور معمول با سرعت خوبی انجام می‌پذیرد.
مرحله هفتم: ارسال کتاب به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و اعلام وصول
خان آخری که برای چاپ کردن کتاب وجود دارد این است که پس از چاپ شدن کتاب، ناشر ۳ نسخه از آن کتاب را به وزارت ارشاد ارسال کند تا پس از دریافت اعلام وصول، چاپ شدن کتاب مرحله پایانی خود را نیز گذرانده باشد.
هزینه چاپ کتاب چگونه است؟
از آنجایی که هزینه‌های چاپ کردن کتاب، چاپ ساک دستی یا هزینه چاپ تراکت و یا قیمت سربرگ متغیر است و انواع کاغذ چاپ روی آن تاثیر دارد، بهتر است هر زمان که قصد چاپ کردن کتاب داشتید هزینه‌ی چاپ آن را در گوگل جستجو کنید. علاوه بر تورمی که در بازار وجود دارد و گریبان کتاب چاپ کردن را نیز می‌گیرد باید هزینه‌های افزایشی چاپ شدن کتاب را مربوط به عوامل و مواردی دانست که تاثیر بسیاری در هزینه‌های چاپ می‌گذارند. از این رو توصیه میشود قبل از چاپ اطلاعات لازم درباره هزینه را بدانید تا مجبور به پرداخت هزینه‌ی بیشتر نباشید یا با پرداخت هزینه‌ی کمتر شاهد چاپ بی کیفیت کتاب نباشید.
نکات کاربردی که برای چاپ کتاب باید در نظر گرفت
برای چاپ کردن کتاب باید نکات مهمی را در نظر داشت در این بخش می‌خواهیم به برجسته ترین مواردی که باید رعایت گردند خواهیم پرداخت.
مخاطبان و بازار هدف خود را بشناسید: این نکته را می‌توان یکی از مهم ترین ابزارهای بازاریابی دانست و باعث میشود در نگارش کتاب، طراحی جلو و غیره دقت بیشتری داشته باشید تا مختص مخاطبان شود.
تمام انتظارات خود را برای طراح جلد کتاب تعیین کنید: طراحی جلد می‌تواند در جذب مخاطبان حائز اهمیت باشد؛ بنابراین، بهتر است قبل از طراحی جلد کتاب توقعاتی که دارید را به طراح بگویید.
چکیده کتاب خود را در چند ایده و عنصر خلاصه کنید: معمولا طراحی جلد براساس محتوا صورت می‌گیرد و طراح پس از مطالعه‌ی محتوا اقدام به طراحی جلد می‌کند. اما بری مواقع طراح دید مناسبی به محتوا ندارد پس بهتر است خود نویسنده عناصر اصلی و چکیده مطلب و همچنین طرخ پیشنهادی را به طراح پیشنهاد دهد.
به بودجه‌ای که برای چاپ و طراحی کتاب در نظر گرفته‌اید دقت کنید: بدیهی است که برای چاپ کتاب باید به هزینه‌ای که می‌خواهید بپردازید، دقت کنید. می‌دانیم که کیفیت چاپ و جلد کردن کتاب در گرو هزینه‌ای است که حاضر به پرداخت آن هستید.
هدف از چاپ کتاب چیست؟
پیشتر در مورد اهدافی که پشت چاپ شدن کتاب وجود دارد صحبت کردیم و گفتیم چاپ کردن کتاب می‌تواند به عنوان یک روزمه‌ی قوی قلمداد کند یا بیانگر احساسات و دانش فنی عده‌ای از اشخاص باشد. علاوه بر موارد ذکر شده، بسیاری از افراد تمایل دارند نام خود را بر روی یک کتاب مشاهده کنند و به این کار افتخار می‌کنند. در برخی مواقع یک کتاب شامل محتوایی علمی است که با هدف ارائه به جویندگان علم نوشته و عرضه میشود و مورد استقبال دانشگاهیان قرار می‌گیرد. از سوی دیگر برخی کتاب‌ها مخاطبان کمتری دارند و نویسنده یا مترجم آن کتاب را برای جامعه‌ای خاص ارائه می‌دهد.
همکاری با ناشر
گاهی اوقات نویسنده با ناشر برای چاپ کردن کتاب همکاری می‌کند و برخی از مراحل را خود نویسنده جلو می‌برد تا هزینه‌ی‌های چاپ کاهش پیدا کند. در چنین مواقعی معمولا یک قرارداد بین آن‌ها تنظیم میشود که در آن می‌بایست به مسئله‌ی امتیاز کتاب توجه کنید که حتما صاحب امتیاز شخص شما باشید. طبق قرارداد نویسنده می‌تواند مسئولیت انجام برخی از اقدامات را بر عهده بگیرد و مراحلی که تخصصی تر هستند و به تجربه و مهارت نیاز دارند را بر عهده‌ی ناشر بگذارد. به عنوان مثال انتخاب عنوان کتاب و طراحی جلد روی آن می‌تواند در استقبال مخاطبان نقش بسزایی داشته باشد و شاید در این موارد یا اخذ مجوزها ناشر بتواند به نویسنده کمک شایانی داشته باشد.
مجوزهای کتاب
یکی از مراحلی که برای چاپ کردن کتاب ملزم به گرفتن آن خواهید بود، مجوزهای آن خواهد بود. فرقی ندارد که مضمون و محتوای کتاب چه چیزی باشد، چرا که هر کتابی برای به چاپ رسیدن باید 3 نوع مجوز را دریافت نماید و در غیر اینصورت غیرقانونی شمرده خواهد شد. این مجوزها عبارتند از: مجوز و یا شماره بین المللی شابک، مجوز چاپ فرهنگ و ارشاد اسلامی و مجوز فیبا که در ادامه بیشتر به شرح آن‌ها خواهیم پرداخت.
مجوز شابک: در بخش‌های قبلی در مورد شماره شابک صحبت کردیم و گفتیم که شماره شابک از خانه کتاب دریافت میشود و یک کد ۱۰ الی ۱۳ رقمی می‌باشد که در هنگام چاپ به کتاب‌ها اختصاص خواهد گرفت، این کد نیز قابل ردیابی خواهد بود و هر کتاب شابک مخصوص به خود را خواهد داشت که تغییر نخواهد کرد.. وجود شابک برای نویسندگان و ناشران کاملا مفید است زیرا بدون استفاده از شابك مشخصات كتاب‌ها در فهرست هاي ماشيني وارد نمی‌شوند.
مجوز فیپا: گرفتن مجوز فیبا نیز از دیگر مجوزهایی است که باید برای چاپ کتاب گرفته شود. کتابخانه ملی و یا اداره كل پردازش و سازماندهي سازمان اسناد مسئولیت صادر کردن فیپا را بر عهده دارند. با این کار عنوان اثر با نام مولف و یا مولفین در کتابخانه ملی ثبت می‌گردد تا از سرقت ادبی اثر جلوگیری شود. در ادامه می‌گوییم که چرا مجوز فیپا برای مولفان مفید است. این دلایل عبارتند از:
- فهرست نویسی یکدست و هماهنگ خواهد شد.
- سرعت بازیابی منابع در کتابخانه ها افزایش می‌یابد.
- از صحت و درستی کار اطمینان حاص میشود.
- امر فهرست نویسی تسهیل پیدا می‌کند.
- انجام کار تکراری جلوگیری میشود.
- در بودجه صرفه جویی میشود.
- ایجاد شبکه‌های اطلاعاتی آسان تر خواهد شد.
- سرعت گردش اطلاعات بهبود پیدا می‌کند.
مجوز ارشاد: وزارت ارشاد از دیگر ارگان‌هایی است که برای چاپ کردن کتاب به مجوز دادن آن نیاز خواهید داشت. پس از اینکه مجوزهای شابک و فیپا گرفته شدند باید به گرفتن مجوز ارشاد اقدام کنید که آخرین مجوز برای چاپ کردن کتاب از سوی نویسندگان و ناشران به حساب می‌آید.
طراحی جلد کتاب
از آنجایی که طرح روی جلد کتاب، فونت، نقش و غیره تاثیر بالایی روی جذب مخاطبان دارند توصیه میشود قبل از طراحی جلد کتاب، کتاب‌های مختلفی که در حوزه مربوط به موضوع خود را بررسی کنید تا نکاتی همچون: طیف رنگی، اندازه فونت، حروف‌چینی و مدل طراحی و غیره آشنا شوید. باید بدانید این جلد کتاب و متن و طح روی آن است که در نگاه اول مخاطبان را به سمت خود می‌کشد و بر میزان فروشتان اثر گذار است. جلد کتاب نه تنها اینکه باید بسیار جذاب و گیرا باشد بلکه باید ارتباط بسیار نزدیکی به محتوای آن داشته باشد.
پیشتر نیز اشاره کردیم که طرح روی جلد کتاب باید بسته به نوع مخاطبان شما باشد. مثلا کتابی که برای کودکان و نوجوانان نوشته میشود دارای طرح کاملا متفاوتی است در مقایسه با کتاب علمی است که برای قشر دانشجویان نوشته میشود.
عوامل اثرگذار بر هزینه چاپ کتاب
در بخش هزینه‌های موردنیاز به نرخ متغیری که در چاپ کردن کتاب وجود دارد پرداختیم اما در این بخش می‌خواهیم ببینم که چه عواملی روی هزینه ناشی از چاپ کردن کتاب تاثیر می‌گذارند؛ بنابراین، معیار‌های تاثیرگذار در هزینه چاپ شدن کتاب شامل موارد زیر خواهند بود:
تعداد صفحات مورد چاپ و سایز صفحات مورد استفاده: پس از اینکه کار نوشتن کتاب و ویراستاری آن انجام شد باید به تعداد صفحات دقت داشت. گاهی اوقات تعداد صفحات زیاد هستند و در برخی مواقع کم. باید این را در نظر داشته باشید که این ماجرا در اصل قرارداد و هزینه چاپ مقرر در قرارداد تغییر ایجاد نمی‌کند.
قطع کتاب: قطع کتاب وابسته به نمودار، عکس، جداول و شکل‌هایی است که در نوشتن کتاب به کار برده‌اید. در صورتی که شمار آن‌ها زیاد باشد حتما باید کتاب شما در قطع وزیری که دانشگاهی و بزرگتر است چاپ شود اما چنانچه متن کتاب شامل جدول، تصویر یا اشکال زیادی نباشد، چاپ در قطع رقعی پیشنهاد میشود.
تیراژ کتاب: از جمله مواردی که به طور مستقیم روی هزینه‌ی چاپ موثر است، تیراژ آن می‌باشد. تیراژ یعنی شمار کتاب‌هایی که برای چاپ کردن نیاز دارید، بهتر است بیش از یک کتاب چاپ کنید تا در موقعیت‌های مختلف بتوانید از آن‌ها بهره ببرید.
نحوه تحویل کتاب‌های چاپ شده: تحویل کتاب‌های چاپ شده زمانی است که کتاب موفق به دریافت مجوزهای قانونی چاپ شده است و بحث سر این است که می‌خواهید چگونه کتاب خود را تحویل بگیرید که نحوه‌ی تحویل آن در هزینه تمام شده کتاب چاپ کردن، موثر است.